SKITI: Gospodari luka i konja ⚔⚔⚔

Nomadski pastoralisti, zaljubljeni u zlato i ratnici bez premca 💪

Skit je termin koji se koristio da opiše raznoliku ali kulturološki srodnu grupu nomada koji su živeli na velikim ravnicama, stepi koja se prostire od Crnog mora pa sve do Kine. Poznati pod imenom Saka, ime Skiti je kovanica koju smo nasledili od Grka.

Kako objašnjava Adriena Major sa Univerziteta Satnford:

Skitska kultura je cvetala u stepi od oko 800. godine p.n.e. do oko 300 godine p.n.e.

Skiti su bili poznati mnogim antičkic civilizacijama, uključujući i stare grke, Rimljane pa čak i Kineze i kod svih su bili poznati kao verhunski ratnici, gospodari konja, luka i strele.

POREKLO SKITA I NJIHOVOG CARSTVA

Velika debata i dalje traje među naučnicima oko problematike njihovog porekla. Prema ocu istorije Herodotu, koji je pisao u 5. veku p.n.e, Skiti su u početku naseljavali Aziju ali su odatle potisnuti od strane drugih plemena. Krećući se na zapad stigli su do Crnog mora i istočnih delova Evrope gde su oni, sa druge strane, potisli plemena koja su zatekli. Sa druge strane, grčki pisac Diodor Sikul, koji je pisao u 1. veku p.n.e, tvrdio je da su se Skiti pomerili na sever u stepe današnje Rusije i Ukrajine sa juga - verovatno iz regiona današnje Jermenije ili još južnije iz regiona zapadne Indije.

U drugačijoj i daleko više mitološkoj verziji porekla Skita, herodot priča kako su Skiti potomci najmoćnijeg grčkog heroja Herakla i bića koje je pola žena pola zmija. U ovoj priči, Herakle je susreo biće tokom svojih putovanja po Grčkoj. Nakon što je ukrala Heraklu konje, biće je zahtevalo od Herakla da joj napravi decu ako želi svoje konje nazad. Heraklove slabine podarile su tri sina, jedan od kojih se zvao Skites i koji progenitor svog skitskog plemstva.

Međutim moderna tehnologija i analize arheoloških ostataka imaju drugačiju verziju porekla. Kako pojašnjava Adriena Major:

Prema nalazima, ono što mi nazivamo skitskom kulturom, nastalo je pre više od 2.500 godina. I to kao kombinacija sibirskih, istočno azijskih i jamnaja evroaziskih grupacija. Baš kao što je region antičke Skitije imao više različitih jezika, veliki etnički diverzitet je otkriven i u okviru analize DNK Skita - posebno ako se prati nasleđe po majčinoj liniji. Sve studije koje su izvedene do sada na temu porekla Skita potvrđuju da oni nisu bili jedna homogena grupa.

Iako genetske analize otkrivaju veliki broj detalja o sastavu Skita u okviru pitanja eticiteta, cela priča je dalo od rešene misterije i i dalje je plod žustrih debata u naučnoj zajednici.

DRUŠTVENA ORGANIZACIJA SKITA I POGREBNI OBIČAJI

Otvorena stepa, okruženje sačinjeno od ogromnih pojaseva mora trave i niskih malih brda, je bilo idealno za pastoralizam i stoga centralna privreda u ovim regionima je milenijumima bio uzgoj velikih krda stoke. Skiti nisu bili nikakav izuzetak.

Čuvali su i brinuli se ogromnim krdima stoke i konja, i većina ih se stalno kretala krstareći ovom ogromnom teritorijom, pre no da se skući i živi na jednom mestu.

Skiti su bili organizovani po plemenima koji nisu imali političkog jedinstva, ali su zato svi delili zajednički jezik, kulturu, način oblačenja i umetnost. Tokom određenih perioda, poput vremena rata ili velikih religijskih proslava, različita plemena bi se ujedinjavala u velike konfederacije. Nije još uvek jasno koliko je jasna društvena raslojenost među Skitima bila, ali sudeći prema mnogim dokazima i kontekstualnim izvorima čini se da je društvo u velikoj meri bilo jednako - posebno u aspektu uloga žena u muškaraca u društvu.

Istorijski i arheološki dokazi ukazuju da su skitske žene uživale veliku autonomiju i privilegije u okviru svg društva. Čak toliku veliku da će mnoge žene takveo privilegije dobiti tek prvi put u 20. veku. Na primer, mnoge skitske žene služile su rame uz rame sa muškarcima kao strelci konjanici i čak su mnoge imali centralne uloge u društvu i bile vođe u pravom smislu te reči. Po grobovima još jače vidimo da su žene imale više zagrobnih darova i visok status kao i muškarci. Godine 2019. na primer, otkrivena je grobnica sa 4 žene uz koje su položeni prilozi koji su uglavnom bili rezervisani za muškarce - uključujući i zlato i oružje.

Herodot u svojoj Istoriji pominje postojanje skitskih kraljeva, koristeći poseban termin za njih pod imenom Kraljevski Skiti kojim ih jasno odvaja od ostalih. Po njemu oni su bili posebno pleme koje živelo u današnjoj južnoj Ukrajini, severno uz straogrčke kolonije na Krimu. Herodot dodaje da su oni imali jaku političku i vojnu moć, kao i da su bili nasledna elita - ali nije jasno kakva je njihova uloga bila u kontekstu ostalih Skitskih plemena.

Kada bi Kraljevski Skit preminuo, pristupilo bi se kopanju posebne grobnice koja bi se sastojala od velike četvorougaone jame u zemlji u čiji centar bi se spuštalo telo preminulog. Kraljevski Skit bi bio sahranjen sa sve svojim konkubinama, svojim peharnikom, kuvarem, štitonošom, pisminišom, sa svojim najboljim konjima, prim plodovima svih vrsta voća i, naravno, zlatom (prevod Herodota sa straogrčkog). Nakon polaganja svih darova, sluge bi prekrile grob zemljom i preko njega podigle humku - usput se takmičeći međusobnom da je učine što lepšom mogućom.

Arheolozi su iskopavali mnoge od ovih grobnica, one se danas uopšteno nazivaju kurgani. Jedna od njih, pronađena u južnom Sibiru, datira od pre 2.800 godina i šira je od čitavog fudbalskog terena. U njoj se nalazio grob žene i muškarca koji je bio prepun zlata i dragulja, oružja, bogato ukrašenih pehara (u mnogima tragovi droge poput opijuma) i drugih zagrobnih darova.

SKITSKA ODEĆA I TETOVAŽE

Više antičkih pisaca pominju Skite po njihovom upečatljivom načinu oblačenja, opisujući ljude sa kupastim kapama, tunikama u najrazličitijim bojama i najvažnije sa dugim pantalonama koje stižu do članaka po kojima su bili poznati. Skiti su obožavali komplikovan dizajn šara, detaljan vez i jake boje. I muškarci i žene su nosili čizme koje su bile , kao i sve skitsko, prepuni komolikovanog veza, jakih boja sa najrazličitijim motivima. Jedna od njih, ženska čizma, je otkrivena u Altajskim planinama u centralnoj Aziji i datira od pre 2.300 godina.

Skiti su takođe bili poznati po svojim tetovažama. Dizajn stvarnih i fantastičnih životinja, mnoge od njih vema stilizovanog izgleda, posebno je bio stavljan na ruke i noge. Prema grobu iz Sibira koji je nazvan princeza iz Ukoka, otkrivenoj 1993. godine, na njenoj koži otkrivena je serija detaljnih tetovaža, uključujući i slike jelena, pantera i grifona.

SKITSKI RATNICI I ORUŽJE

Herodot je posebno dosta pisao o skitskoj vojnoj veštini i moći, opisujući u dosta detalja taj aspekt njihovog društa kačeći im epitete da su nepobedevi i neosvojivi. Skiti su se primarno mogli kretati ka vrhu svog društva kroz veštinu u boju. Kako Herodot navodi:

Svaki Skit je morao svom kralju da donese glave svojih neprijatelja koje ubio u bici, jer će dobiti deo plena samo ako ih donese - u suprotnom neće dobiti ništa.

Skiti su posebno bili poznati po svojoj veštini konjaništva i streljaštva na konju.

Glavno oružje Skita je bio kompozitni luk, koji je bio načinjen od drveta, roga i životinjskih tetiva. Bio je veoma trajan i precizan. Skitski ratnici su takođe nosili i veliki broj različitih oružja poput sekira, mačeva, kopalja i buzdovana.

Skiti su toliko bili poznati kao vrhunski ratnici da su ih masovno unajmljivale sve lokalne vojske od persijskih pa sve do grčkih.

SKITSKE ŽENE I MIT AMAZONKI

Skiti su često bili asocirani i smatrani za insipraciju za mit o Amazonkama - snažnih žena ratnika koje imaju veliku ulogu u mitologiji stare Grčke. Diodor Sikulm koga smo već pominjali, je jedan od prvih koi je pisao i primetio centralnu ulogu žena u skitskom društvu. Kako kaže:

Među ovim narodom žene vežbaju za rat isto koliko i muškarci i u činovima herojstva nimalo ne zaostaju za njima. Stoga, mnoge žene su činile podvige dostojne heroja od starine.

Grčki pisci poput Herodota, Platona, Strabona i Pausanije su svi povezivali Amazonke sa stvarnim, ratobornim ženama koje su živele među Skitskim nomadima. Sada možemo i arheološki da potvrdimo ovu tvrdnju, jer posedujemo preko 300 otkrivenih grobova žena koje su sahranjene sa oružjem, konjima, ožiljcima iz boja širom nekadašnjih zemalja velike Skitije.

SUMRAK SKITSKOG SVETA

Prema Herodotu, veliki rat između Persije sa kraljem Darijem i Skita počeo je 513. godine kada je Darije upao u Skitske zemlje. Ali je kampanja u potpunosti doživela katastrofu. Potisnuti konstantnim zasedama Skita, dugim marševima, enormnom veličinom zemlje Persijanci su na kraju morali da odustanu i da se povuku nazad. Ova pobeda je omogućila Skitima da prošire svoj uticaj na zapad u severnu grčku i Trakiju (današnja Bugarska).

Međutim, nekoliko vekova kasnije, njihova mož je počela dramatično da slabi kada su e sukobili sa makedonskim kraljem Filiopom II - ocem Aleksandra Velikog. Nakon ovog poraza upali su u dug sukob sa novim plemenom Sarmata koji je trajao od 4 veka p.n.e. pa sve do 2. veka n.e.

Najteži udar skitsko društvo je zadobilo dolaskom Huna u 2. veku n.e, kada su u potpunosti bili razoreni od strane ovih novih nomadskih ratnika koji su preplavili sve zemlje iz Azije od svojim vođom Atilom.

Mnogi veruju da su Skiti preživeli ovaj armagedon svoje kulture i da su preživeli u delovima južne Rusije i Kavkaza i da su njihovi moderni naslednici ljudi iz Osetije.

Iako je preko njih više puta prešao parni valjak istorije, pogrešno je smatrati da je njihova kultura u potpunosti umrla. Iako je centar njihove kulture nestao u vrtlogu ranog srednjeg veka,u migracijama, u naletima islama, preseljenjima i osvajanjima - skitske tradicije nikada nisu nestale. Njihovi običaji i veština konjičkog streličarstva nastavili su da žive u Parćanima, i u Mongolima. pride voliki broj običaja i odnosa prema ženama i dalje živi u nomadskim grupama centralne Azije.